مدرسه علمیه فاطمیه پاکدشت

نشست پژوهشگری؛ رسالت عالمان دینی با سخنرانی سرکار خانم ملکیان از اساتید حوزه و خانم خانی معاون پژوهش مدرسه علمیه فاطمیه(س) پاکدشت روز دوشنبه ۲۷ آذرماه از ساعت ۱۰ تا ۱۱:۳۰ صبح در نمازخانه مدرسه با حضور طلاب پایه های اول ۱/۲ ، دوم ، چهارم و پنجم و طلاب علاقمند از پایه های دیگر برگزار گردید.

سه شنبه 96/9/28 نیازسنجی، مساله شناسی و پاسخ گویی به نیازهای جامعه

چهارشنبه ۲۹ آذرماه ۱۳۹۶ پژوهشگری رسالت عالمان دینی

پژوهش و پژوهشگری زمینه جنبش علمی از منظر مقام معظم رهبری(مدظله العالی)

عالمان دینی و پیشگامی در علم 

حوزه های علمیه که مزرع علمای دین و پرورشگاه نهال های بالنده ی فقاهت در آینده است. در طول زمان توانسته اند اولاً دین را حفظ و تبیین کنند و ثانیاً توانسته اند روحیه ی دینی مردم را تقویت کنند. ما باید بدانیم که برای حوزه های علمیه، به برنامه ریزی احتیاج داریم. باید گروههای متخصص و متمحض در برنامه ریزی، برای این کار باشند؛ بنشینند و مرتب به حوزه ی علمیه و مسیر آن، نگرش داشته باشند و برای فردا و فرداهایش، برنامه ریزیهای علمی کنند. فقه و فقاهت باید در حوزه ها پیشرفت بکند. این پیشرفت، هم از لحاظ عمق است، و هم از لحاظ سعه و فراگیری مسائل زندگی. فقه باید عمیق بشود؛ عمیقتر از آنچه که هست. همچنان که شما نگاه می کنید، فقه زمان علامه ی حلی (رضوان اللَّه علیه)، از فقه زمان شیخ انصاری عمیق تر است؛ یعنی با آراء و نظرات گوناگون برخورد کرده و در طول زمان، عمق و پیچیدگی خاصی پیدا کرده است. فقه زمان مثلاً محقق ثانی - علی بن عبدالعالی کرکی - نسبت به فقه زمان علامه، عمق بیشتری دارد. یا من باب مثال، فقه شیخ در مکاسب، از تعمق بیشتری برخوردار است. ما باید این عمق را روزافزون کنیم. عمق به معنای این نیست که به گوشه ها و حواشی و تدقیقات زاید بپردازیم؛ نه، مسأله را حلاجی کردن، آن را به روشهای نوی تحقیق زدن، و به وسیله ی آنها آن را عمیقتر کردن است. کسی که اهل تحقیق باشد، در میدان عمل می تواند این شیوه ی تحقیق را بشناسد. مروز شبهات فراوانی در عالم ذهنیات و معارف بشری هست. حوزه های علمیه باید این شبهات و راه مقابله ی با آنها را بدانند و در مقابل فلسفه ها و گرایشها و مذهب ها، همیشه یک حالت بُرندگی و تهاجمی داشته باشند. پس، این رشته ها { علم قرآن، علم حدیث،و…} باید در حوزه ها مورد توجه قرار بگیرد و متخصصانی در این علوم تربیت بشوند و حوزه به چشم بی اعتنایی به اینها نگاه نکند. حوزه باید با سبکهای نوین تحقیق آشنا بشود. تحقیق که می گوییم، منظورمان، هم تحقیق عمقی است - یعنی همان چیزی که ما در حوزه به آن تحقیق می گوییم؛ یعنی تعمق در مطلب - و هم تحقیق عرضی است، که در روشهای اروپایی به آن هم تحقیق می گویند، و ما به آن تتبع می گوییم. در اسم گذاری بحثی نداریم؛ این هم یک نوع تحقیق است؛ تحقیق عرضی است، تحقیق سطحی است؛ یعنی در سطح و در عرض، دنبال مطلبی گشتن. امروز هر دو نوع تحقیق، روشهای نوینی دارد. استادانی می نشینند، دانشجویانی را هدایت می کنند؛ کار گروهی انجام می گیرد و تحقیقی دسته جمعی عرضه می شود. تحقیق دسته جمعی، خاطرجمع تر از تحقیق فردی است؛ اختلافات کمتر می شود و پیشرفتها بیشتر می گردد. این روشها را باید در حوزه به کار بیندازیم. باید طلاب را برای نیازهای جامعه تربیت کنند. هر طلبه یی برای آینده ی زندگی علمی و فکری خودش برنامه ریزی کند؛ بی هدف در حوزه نماند. همین طور بی هدف در حوزه باشند و پای این درس و آن درس بنشینند و فسیل بشوند؛ نه فایده یی برای مردم، و نه فایده یی برای خودشان داشته باشند. نه تنها طلاب را بایستی از غور بی حاصل در بعضی از کارهای کوچک برحذر بدارند، بلکه بیشتر باید آنها را به تحقیق، به تفحص، به آزاداندیشی، به سعه ی مسائل مورد نظر و نوآوری سوق بدهند.(ر. ک: بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی)در آغاز درس خارج فقه ، ۱۳۷۰/۰۶/۳۱)

نظریه پردازی رسالت عالمان دینی 

حوزه های علمیه و علمای دین پشتوانه هائی هستند که موظفند نظریات اسلامی را در این زمینه از متون الهی بیرون بکشند، مشخص کنند، آنها را در اختیار بگذارند، برای برنامه ریزی، برای زمینه سازی های گوناگون. پس نظام اسلامی پشتوانه اش علمای دین و علمای صاحب نظر و نظریات اسلامی است؛ لذا نظام موظف به حمایت از حوزه های علمیه است، چون تکیه گاه اوست.

خواهران طلبه آبروی انقلاب 

پدیده ی خواهران طلبه است؛ خیلی پدیده ی عظیم و مبارکی است. هزاران عالم، پژوهشگر، فقیه و فیلسوف در حوزه های علمیه ی خواهران تربیت شوند؛ این چه حرکت عظیمی خواهد بود. ببینید نگاه دنیای مادی نسبت به پدیده ی زن و جنس زن چه نگاه بدی است، چه نگاه تحقیرآمیزی است، چه نگاه منحرفانه ای است. حضور دانشمندان اسلامی زن در عرصه های مختلف -  مثل حضور دانشمندان فرزانه و فهمیده ی دانشگاهی زن که متدین و متشرع هستند - اثرات بسیار عظیمی را در دنیا می گذارد؛ برای انقلاب آبروست. (ر. ک: بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی)در دیدار طلاب و فضلا و اساتید حوزه علمیه قم ، ۱۳۸۹/۰۷/۲۹) 

لزوم تحقیق و پژوهش و انجام آن از طریق شیوه های جدید تحقیق

حوزه ی علمیه باید دچار تحول و تطور بشود این مجموعه یی که امروز به یک معنا چشم امید جهانی به اوست، باید خودش را با شرایط و امکانات و پیشرفتهای زمان هماهنگ کند؛ همین درس را بخواند، همین علم را بیاموزد، همین سلوک اخلاقی و معنوی را داشته باشد؛ اما از ابزارهای جهان هم استفاده کند.

 این نمی شود که در دنیا کامپیوتر باشد؛ سرعت از ساعت و دقیقه به ثانیه رسیده باشد؛ برای ذره ذره های وقت و انرژی حساب باز بشود؛ دانشگاهها و مراکز پژوهشی عالم برای دانشجویان و محققان و خرده محققانِ خودشان امکانات تحقیق را فراهم کنند؛ اما ما طبق همان شیوه های قدیمی که یک روز بزرگان ما(قدّس اللَّه اسرارهم الشّریفة) عمل می کردند - چون دستشان خالی بود - عمل بکنیم؛ مگر چنین چیزی ممکن و رواست؟ اصلاً جایز نیست. اینها چیزهایی است که باید تطور پیدا کند.

ما فقه هم می خوانیم، اما از کامپیوتر هم برای فقه استفاده می کنیم. ما فقه هم می خوانیم، اما از شیوه های جدید تحقیق هم استفاده می کنیم. در دنیا روشهای ویژه و بسیار جدیدی برای تحقیق علوم غیرتجربی وجود دارد - فقه از علوم تجربی که نیست - از آنها هم استفاده می کنیم. ما فقه هم می خوانیم، اما از ابزارهای کار دست جمعی هم استفاده می کنیم.

یکی دیگر از ارزشها، پیشرفت دادن به دانش در این حوزه است. آن کسانی که در سطوحی هستند که می توانند به علم پیشرفت بدهند، باید این کار را بکنند. علم را باید پیش برد؛ فقه را باید پیش برد. فقه ما اسلوب بسیار متقن و محکمی دارد؛ آن اسلوب همان چیزی است که به آن فقاهت می گوییم. فقاهت، یک شیوه برای استنباط و درک احکام الهی و اسلامی است. شیوه ی فهم معارف احکام از کتاب و سنت، که چگونه و با چه ابزاری مطلب را بفهمیم، شیوه ی فقاهت نام دارد. این شیوه، شیوه ی بسیار رسایی است و این منبع عظیمی که در اختیار ماست - یعنی کتاب و سنت و دستاوردهای فکری گذشتگان - مواد اولیه ی آن است. با این شیوه و در این قالبها، می شود تمام نیازهای بشر را استخراج کرد و در اختیار بشریت گمراه گذاشت. امروز ما خیلی احتیاج داریم که از این شیوه استفاده ی بهینه کنیم.

 البته کسانی که از فضل و مراتب بالای علمی برخوردارند، خود این شیوه را هم باید تکمیل کنند. حوزه باید در متن حوادث علمی عالم باشد. تحقیق و پژوهش و اطلاع و آگاهی از حقایق و معارف عالم و وضع علمی دنیا، از چیزهایی است که برای حوزه ی علمیه لازم است.

حوزه ی علمیه نباید از مسائل و جریانات علمی دنیا منزوی باشد؛ باید در متن جریانات علمی باشد. البته این حرف به معنای آن نیست که فردا تک تک طلاب قم بگویند خیلی خوب، ما می خواهیم حالا در متن جریانات علمی قرار بگیریم، پس درسهامان را زمین بگذاریم و اول یک خرده زبان یاد بگیریم و بعد بیاییم! نه، حوزه باید باشد، نه تک تک طلاب. مجموعه ی حوزه باید مثل یک استخر جدا افتاده ی از جریانات علمی و فکری جهان نباشد؛ دریای عظیمی باشد که جریانهایی به آن وارد بشوند و جریانهایی هم از آن خارج گردند؛ فکرهایی در آن وارد بشوند و فکرهایی هم از آن خارج گردند. شما باید دنیایی را سیراب کنید؛ حوزه نمی تواند کنار بماند.

یکی از چیزهایی که امام بزرگوار روی آن تأکید می کردند، ارتباط حوزه و دانشگاه بود؛ حوزه ی علمیه در این مورد چه کار می خواهد بکند؟ چه طوری ارتباط حوزه و دانشگاه تشکیل خواهد شد؟ ما دفتر همکاری حوزه و دانشگاه داریم - که البته کارهای بسیار باارزش و خیلی خوبی هم کرده است - اما نسبت به آن کار عظیم، فقط بخش کوچکی را اشغال کرده است. تحقیقات مشترک، پژوهش های مشترک و کارهای مشترک، می تواند وجود داشته باشد.(ر. ک: بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در دیدار جمعی از روحانیون، ۱۳۷۰/۱۲/۰۱)

امروز دنیا، دنیای امواج است. با امواج و رایانه، همه ی مفاهیم از این طرف به آن طرفِ دنیا منتقل می شود. الان دورترین کتابخانه های دنیا می توانند در ظرف مدّت پنچ دقیقه، مطالب کتابی را که در کتابخانه ی کنگره ی امریکاست، روی صفحه ی کاغذ خود چاپ کنند! این گونه، مطالب منتقل می شود. ما از این دنیا عقبیم؛ دیگر چرا این را منکر شویم!؟ این یک عیب قطعی است که حوزه ی امروز ما، آن را دارد.

عدم گسترش در نشر و تبلیغ، یکی دیگر از نارسایی های حوزه است. کتاب و امواج و روزنامه و مجلّه، به قدر کافی از حوزه منتشر نمی شود.

امروز شبهه های نو و خطرناکی وجود دارد. آن شبهه های قدیمی تمام شد. امروز، شبهه ی «ابن کمونه» را کسی مطرح نمی کند. امروز شبهات عظیم در تمام زمینه های کلامی وجود دارد. از اصل توحید و لزوم دین بگیرید تا به وجود صانع و نبوّت عامّه و نبوّت خاصّه و بعد مسأله ی ولایت و مسائل گوناگونی که در زمینه های دینی و اسلامی وجود دارد، برسید. همه ی اینها مورد بحث است و امروز نسبت به همه ی اینها شبهه وجود دارد. چه کسی باید به این شبهات پاسخ دهد؟ مگر علما، مرزداران عقیده نیستند؟ آیا مرزهای عقیده مدافع ندارد و رهاست؟ چه کسی در مقابل ایتام آل محمّد صلوات اللَّه علیهم اجمعین که بی دفاع در معرض این امواج قرار گرفته اند، جواب خدا را خواهد داد؟ یک نفر مقاله ای می نویسد و حرف بی منطق و بی استدلالی را بیان می کند و یا با استدلال غلط و مغالطه جلو می آید - مثل قضیهِ معروفِ کشیدن عکس مار به جای نوشتن آن - آن گاه بلافاصله ده، بیست مقاله و یا صد مقاله از حوزه ی علمیه قم بیرون می آید و در هر روزنامه و مجلّه ای جوابش داده می شود و تمام می شود می رود. (ر. ک: بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی)  در دیدار جمعی از نخبگان حوزوی، ۱۳۷۴/۰۹/۱۳)

کاربرد دانش جدید و پیشرفت های علمی باید در ابعاد گسترده تری در خدمت دانشمندان، محققین و فضلای حوزه علمیه قرار گیرد تا آنان بتوانند با بهره گیری از دانش و صنعت جدید مانند کامپیوتر، به سرعت و سهولت به میراث علمی گذشتگان دست یابند. از اینرو تشکیل مرکز تحقیقات کامپیوتری گامی مثبت درخصوص آشنا شدن حوزه های علمیه با پیشرفت های جدید علمی و استفاده از کاربردهای سودمند آن در جهت بالابردن کیفیت کارهای علمی و تحقیقاتی است.(ر. ک: بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در دیدار دست اندکاران مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی حوزه علمیه قم،۱۳۷۱/۱۰/۱۴ )

 مقام معظم رهبری (مدظله العالی ) خطاب به نخبگان جوان کشور و حوزویان فرمودند: الگوی زندگی اسلامی را بدهید. چه کسی باید این کار را بکند؟ طبیعی است که حوزه باید در این جهت گام بردارد. حوزه باید مراکز متعدد تحقیقاتی داشته باشد تا در تمام این زمینه ها، مثل یک مجموعه ی تولیدی مرتب و مدرن کار کند و محصول بدهد. تحقیق و تألیف در مسایل علمی است؛ چه کارهایی که از بیرون به حوزه عرضه می شود و چه کارهایی که متعلق به خود حوزه است و به محققان و مؤلفانی که کتابهایی بنویسند، احتیاج دارد و چه کتابهایی که برای بیرون حوزه لازم است و چه کتابهایی که حاوی تحقیقات جدید در مسایل فقهی است و شیوه ی نوین استنباط را بیان می کند. (بیانات در دیدار مجمع نمایندگان طلّاب، ۱۳۶۸/۰۹/۰۷)

امروز بودجه ی تحقیقات ما در مجموعه ی بودجه ی کشور است، فاصله ی زیادی دارد. امروز مسأله ی تحقیقات برای ما یک مسأله ی تجملاتی نیست، یک مسأله ی حیاتی است. یکی از دو، سه کار اصلی و اساسی ما برای حفظ هویتمان، موجودیتمان، استقلالمان و آینده مان، مسأله ی تحقیق علمی است؛علم همراه است با دین؛ هر کسی صادقانه با دانش برخورد کند، ایمان دینی در او رشد پیدا میکند؛ همچنانی که دانش، همدوش است با فضائل اخلاقی و با احساس تعهد.(بیانات در دیدار اساتید دانشگاه های استان خراسان در دانشگاه فردوسی۱۳۸۶/۰۲/۲۵ )

منبع: http://farsi.khamenei.ir

هفته پژوهش ۱۳۹۶

واحد پژوهش مدرسه علیمه فاطمیه(س) پاکدشت