ثقة الإسلام كلينى‏

ثقة الإسلام، شيخ المشايخ، محمد بن يعقوب بن اسحاق كلينى رازى، از بزرگان شيعه در زمان غيبت صغری امام زمان(عج) و از بزرگترين محدثين شيعه در نيمه دوم قرن سوم و نيمه اول قرن چهارم هجرى است ، وی در زمان امامت امام حسن عسکری(ع) در روستایی به نام كلين در 38 كيلومترى شهر رى به دنیا آمد.

از همان دوران كودكى تربيت فرزندش را بر عهده گرفت و با زبانِ عمل، اخلاق، رفتار و آداب اسلامى را به او آموخت.

آرامگاه پدرش که يعقوب بن اسحاق و مردى با فضيلت و پاك سرشت بود در روستاى كلين- نزديك حسن آباد شهر رى- قرن‏هاست كه زيارتگاه شيعيان است.

دايى كلينى كه خود محدثى بزرگ و از شيفتگان مكتب اهل بيت بود كه« علاّن» ناميده مى‏شد، در سفر حج و در راه زيارت خانه خدا به شهادت رسيد.

كلينى توانست در دوران كودكى از محضر اين عالم شهيد و پدر بزرگوارش كسب فيض نموده و با منابع علم حديث و رجال آشنا گردد. بعد از طى تحصيلات ابتدايى براى پيمودن مدارج كمال انسانى به شهر رى كه در آن عصر از مرتبه علمى خاصى برخوردار بود مسافرت كرد و با آراء و نظرات فرقه‏هايى چون اسماعيليه و مذاهبى چون شافعى، حنفى و شيعى و به ماهيت برخى از حركتهايى كه مى‏رفت تشيع را از مسير خود منحرف كند پى برد. از این رو تصميم به ضبط و فراگيرى احاديث گرفت. عصر كلينى را بايد« عصر حديث» ناميد. در اين زمان نهضتى كه براى يافتن، شنيدن و نوشتن احاديث و روايات آغاز شده بود، سراسر ممالك اسلامى را فراگرفته بود و كلينى با شناخت عصر خود پی برد اگر احاديث و روايات از اين بحران بگذرند براى هميشه تشيع مى‏تواند سالم و به دور از التقاط و انحراف مسير خود را ادامه دهد؛ از این رو به سوى قم، شهر محدثان و راويان، هجرت نمود. دراین زمان کلینی در محضر بزرگانی چون احمد بن محمد بن عيسى اشعرى، عبد الله بن جعفر حميرى تلمذ نموده است.

كوفه يكى از شهرهايى بود كه كلينى به آن قدم نهاد.كلينى پس از كسب فيض از دهها استاد و محدث در شهرها و مناطق مختلف سرانجام به بغداد رسيد. مدت مسافرت كلينى به درستى معلوم نيست؛ اما در اين شكى نيست كه در طول مسافرتها چنان علم و فضل خود را به نمايش گذاشت و تصويرى از يك عالم شيعه حقيقى در اذهان مردم هر ديار مجسم ساخت كه وقتى به بغداد پاى نهاد فردى گمنام نبود.شيعيان به او افتخار مى‏كردند و اهل سنت به ديده تحسين به او مى‏نگريستند.

تقوا و علم و فضيلت او در اندك مدتى شهره آفاق گشت، تا جايى كه عامه بزرگان و انديشمندان معاصر ايشان در مشكلات دينى به او مراجعه نموده و پيروان فرق اسلامى در فتوا به او روى مى‏آوردند. به همين مناسبت به« ثقة الإسلام» شهرت يافت و او نخستين كسى است كه در دوره اسلامى به اين لقب مفتخر گرديد.

ثقة الاسلام شيخ محمد كلينى با چهار سفير و نماينده خاص حضرت امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف كه در طول غيبت صغرى 69 سال رابط بين آن حضرت و شيعيان بودند، هم عصر بود.

ثقة الإسلام كلينى از محضر بزرگ مردانى بهره برده كه هر يك در عصر خود از نوابغ روزگار به شمار مى‏رفتند. برخى از آنها عبارتند از:ابو الحسن محمد بن اسدى كوفى‏، احمد بن محمد بن عيسى اشعرى‏، احمد بن ادريس قمى‏، عبد الله بن جعفر حِميَرى‏، احمد بن محمد بن عاصم كوفى‏، حسن بن فضل بن زيد يمانى‏، محمد بن حسن صفار، سهل بن زياد آدمى رازى‏، محمد بن اسماعيل نيشابورى‏، احمد بن مهران وغیره .

عده‏اى از فقها و محدثينِ بنام شيعه، كه مشاهير علماى ما در قرن چهارم هجرى در ايران و عراق بوده‏اند از جمله شاگردان كلينى به شمار مى‏روند. بزرگانى چون: ابن ابى رافع‏، احمد بن احمد كاتب كوفى‏، احمد بن على بن سعيد كوفى‏، ابو غالب احمد بن محمد زرارى‏، جعفر بن محمد بن قولويه قمى‏، على بن محمد بن موسى دقاق‏، محمد بن ابراهيم نعمانى (معروف به ابن زينب( ابن ابى زينب) كه از شاگردان مخصوص و نزديكان او بوده و كتاب كافى را او نسخه بردارى كرده است)، محمد بن احمد سنانى زاهرى مقيم رى، محمد بن على ماجيلويه‏، محمد بن محمد بن عصام كلينى‏، هارون بن موسى‏

یکی از تأليفات گرانمايه ثقة الإسلام كلينى می توان به  كافى اشاره نمود که امام زمان (عج) در جمله ای درباره آن فرمودند: « الكافي كافٍ لشيعتنا»، كافى شيعيان ما را كفايت مى‏كند.این کتاب نخستين كتاب از كتب اربعه است.

کتب دیگر ایشان كتاب رجال‏، كتاب ردّ بر قرامطه‏، كتاب رسائل ائمه عليهم السلام‏، كتاب تعبير الرؤيا، مجموعه شعر، مشتمل بر قصايدى كه شعرا در مناقب و فضايل اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام سروده‏اند.

كلينى در حالى كه بيش از 70 سال از عمرش مى‏ گذشت در سال 329 هجرى قمرى و در ماه شعبان جهان فانى را وداع كرد و در« باب كوفه» بغداد وی را به خاك سپردند. در همين سال با رحلت آخرين نايب امام زمان ،« على بن محمد سمرى» غيبت كبراى حضرت مهدی(عج) نيز آغاز گرديد.

به جهت بزرگداشت این دانشمند اسلامی روز 19 اردیبهشت ماه در تقویم به نام وی مزین گردیده است تا از این طریق نسبت به مجاهدت های دینی و معنوی ایشان سر تعظیم فرود آوریم و زحماتشان را پاس داریم.