بسمه تعالی

ویژه نامه بزرگداشت
علامه سید محمدحسین طباطبایی(ره)

25 آبان، سالروز درگذشت فرزانه ای فرهیخته و عارفی کامل است که در سال 1321 هجری قمری مصادف با 1282 هجری شمسی در تبریز متولد شد و در 5 سالگی مادرش را و در 9 سالگی پدر بزرگوارشان سيّد محمّد قاضي طباطبايي را از دست دادند. علامه توسط اجداد پدری از اولاد امام حسن(ع) و مادری از اولاد امام حسین(ع) می باشند. تحصیلات مقدماتی را در سال 1304 هجري شمسي در مدرسه طالبيه تبريز به پايان رسانید و سپس رهسپار نجف گردید و سپس در شهر قم در راه شکوفایی معارف دینی و گسترش آن در جامعه انسانی همت گمارد و پس از تلاش های گران سنگ در زمینه نگارش کتب بسیاری چون تفسیر المیزان، در 25 آبان ماه 1360شمسی به سوی یار پرکشید. بزرگداشت بزرگ مردی چون علامه سید محمدحسین طباطبایی، ارج نهادن به تمامی عالمان و بزرگان دینی است که با سخت کوشی های خود، دانش، معنویت و روحانیت را به انسان ها تقدیم نمودند. از این رو در این ویژه نامه بر آن شدیم گامی کوچک در شناسایی آثار و شخصیت این علامه دهر برداریم.
علامه رساله‎هایی گوناگون به زبان عربی درباره قوه و فعل، صفات، افعال الله، وسائط، نحو، صرف و غیره در مجموعه 26 رساله بنا به ضرورت و نیاز جامعه توسط علامه نگاشته شده است که می توان به رسائل سبعه شامل: البرهان ، المغالطه ، الترکیب ، التحلیل ، الاعتباریات ، المنامات و النبوات ، القوه و الفعل ، سنن النبی و در سال 1361ه.ق کتاب رسائل التوحیدیه که شامل : التوحید، الاسماء، الافعال، الوسائط، الانسان قبل الدنیا، الانسان فی الدنیا، الانسان بعد الدنیا بود که البته این كتاب كه اكنون با نام «انسان از آغاز تا انجام» ترجمه شده است مباحثی مفید از عوالم سه‌گانة ماده، مثال و عقل مطرح كرده و پیرامون شبهات و دغدغه خاطر جوانان مطالبی بسیار مفید و لازم ارائه كرده است. کتاب حاشیه الکفایه که در سال ۱۳۶۸ هجری قمری به نگارش رسید كتابی است در علم اصول فقه كه پیرامون قوانین استنباط احكام به بحث می‌پردازد. این علامه دهر تعلیق هایی از جمله تعلیقه علی بحارالانوار(۱۳۷۰ ق)، تعلیقه علی الاصول من الکافی(۱۳۷۵ ق) ،تعلیقه واحده علی مرآه العقول(۱۳۷۶ق) ،تعلیقه علی الاسفار الاربعه در 9 جلد(۱۳۷۸ق) ،علی و الفلسفه الالهیه(۱۳۷۹ ق) ،رساله فی التوحید(۱۳۸۹ق) ،رساله فی العلم(۱۳۸۹ ق) را نیز به جامعه علمی هدیه نموده است.
برخی کتب ارزشمند دیگر ایشان به شرح زیر می باشند:
بدایه الحکمه) ۱۳۹۰ ق): كتابی كه یك دوره تدریس فشردة فلسفه برای دوستداران علوم عقلی در قم و سپس دانشگاههای كشور گردید.
المیزان فی تفسیر القرآن در ۲۰ جلد که در سال ۱۳۹۲قمری نگارش یافته است.
نهایة الحکمة) ۱۳۹۵ ق(:این اثر برای تدریس فلسفه با توضیحی بیشتر، عمقی افزونتر و سطحی عالی‎تر تدوین شده است. بر کتابهای بدایة الحکمت و نهایة الحکمت شروح مختلفی نوشته شده است و می توان گفت که از جمله بهترین کتابهایی هستند که درسده اخیر در گستره فلسفه اسلامی نوشته شده است.
رساله الولایه، رساله فی علم النبی(ص) و الامام (ع) بالغیب
اصول فلسفه و روش رئالیسم(۱۳۳۲ ش): بینش علامه پیرامون نظرات مادیون و ماتریالیستها باعث فراهم آرودن این اثر گردید . این اثر با پاورقیهای استاد شهید مرتضی مطهری همراه است.
شیعه: مجموعهٔ مذاکرات با پروفسور هانری کربن فرانسوی.
شیعه در اسلام( ۱۳۴۸ ش): دوره‎ای كامل از اعتقادات و معارف شیعه در این اثر نفیس به چشم می‎خورد؛ این كتاب گرانبها به زبانهای مختلف دنیا ترجمه و بارها چاپ شده است.
قرآن در اسلام نوشته شده در ۱۳۵۳ هجری شمسی.
خلاصه تعالیم اسلام: این كتاب خلاصه‌ای از آن چه یک مسلمان متعهد باید از آن آگاهی داشته و خود را بدان زینت دهد، بیان كرده است.
روابط اجتماعی در اسلام : انسان و اجتماع و رشد اجتماعی او، پایة زندگی اجتماعی، آزادی در اسلام و… مباحثی است كه در این كتاب بدانها پرداخته شده است. ترجمهٔ مباحثی اجتماعی از تفسیر المیزان که در ارتباط با آیهٔ آخر سوره آل عمران بیان شده‌است.
آموزش دین: كتابی با قلم روان و مطالبی لازم و ضروری است كه برای دانش آموزان و کودکان نوشته شده است.
دیوان شعر فارسی: مجموعه‎ای از اشعار چشمگیر و عمیق علامه كه طی سالیان متمادی سروده شده است.
لُبّ اللباب: مجموعه درسهای اخلاق استاد كه از سالهای 1368 تا 1369 قمری برای برخی از فضلای حوزة قم بیان فرموده‎اند.
حاشیه بر اسفار: نظرات استاد فرزانه علامه طباطبایی بر اسفار در این كتاب جمع آوری شده است.

علامه طباطبایی (رحمت الله علیه) از دیدگاه علماء:
امام خمینی (ره) دراوایل انقلاب خطاب به علامه طباطبایی فرموده بودند: « همجواری شما برای ما مغتنم است. »
آیت الله خامنه ای(مدظله العالی) در مورد ایشان فرمودند:« در یکی از حساس ترین دوران های حیات اسلام و تشیع، جانانه به دفاع از حریم معنویت اسلامی و حکمت و معرفت الهی برخاسته و مفاهیم زیبای اجتماعی اسلام را از آیات کلام الهی استخراج کرده و به عرضه کامل و جامع اسلام پرداخته بود.»
استاد مطهری ( ره) شاگرد علامه طباطبایی در مورد استاد خود این گونه می گوید:« این مرد واقعاً یکی از خدمتگزاران بسیار بزرگ اسلام است، او به راستی مجموعه تقوا و معنویت است»
از آیت الله جوادی آملی نقل شده است که :« ..اگر استاد علامه طباطبایی را فارابی عصر بنامیم سخنی به گزاف نگفته ایم»
آیت الله ابراهیم امینی (حفظه الله) در وصف استاد خود می‌فرماید:
« علامه طباطبایی از آن شخصیت هایی است که در تمام رشته های علمی، فلسفی و اسلامی تخصص و تبحر داشته، شخصیت کم نظیری در میان علمای اسلامی است. علامه طباطبایی، تنها یک دانشمند نبود بلکه یک عالم ربانی و مهذّب و یک انسان کامل، با تقوا و با فضیلت بود. »
آیت الله حسن زاده آملی(حفظه الله) در مورد این استاد گرامی می فرماید: آثار هر كس نمودار دارایی اوست‌بهترین معرف آن جناب، سیر و سلوك انسانی و آثار علمی، از تدریس و تالیف اوست. افاضل حوزه علمیه قم كه شاغل كرسی تدریس اصول معارف حقه جعفریه‌اند، از تلامذه اویند، و تفسیر عظیم الشان المیزان كه عالم علم را مایه فخر و مباهات است، یكی از آثار نفیس قلمی و‌ام الكتاب مؤلفات اوست.

منابع:
در محضر علامه طباطبایی(رحمت الله علیه)، محمد حسین رخشاد
در آسمان معرفت، آیت الله حسن زاده آملی(حفظه الله)
سایت راسخون ، علامه طباطبایی از دیدگاه بزرگان

واحد پژوهش مدرسه علمیه فاطمیه(س) پاکدشت آبان ماه 1394