مدرسه علمیه فاطمیه پاکدشت

ثقة الإسلام كلينى‏

ثقة الإسلام، شيخ المشايخ، محمد بن يعقوب بن اسحاق كلينى رازى، از بزرگان شيعه در زمان غيبت صغری امام زمان(عج) و از بزرگترين محدثين شيعه در نيمه دوم قرن سوم و نيمه اول قرن چهارم هجرى است ، وی در زمان امامت امام حسن عسکری(ع) در روستایی به نام كلين در 38 كيلومترى شهر رى به دنیا آمد.

از همان دوران كودكى تربيت فرزندش را بر عهده گرفت و با زبانِ عمل، اخلاق، رفتار و آداب اسلامى را به او آموخت.

آرامگاه پدرش که يعقوب بن اسحاق و مردى با فضيلت و پاك سرشت بود در روستاى كلين- نزديك حسن آباد شهر رى- قرن‏هاست كه زيارتگاه شيعيان است.

دايى كلينى كه خود محدثى بزرگ و از شيفتگان مكتب اهل بيت بود كه« علاّن» ناميده مى‏شد، در سفر حج و در راه زيارت خانه خدا به شهادت رسيد.

كلينى توانست در دوران كودكى از محضر اين عالم شهيد و پدر بزرگوارش كسب فيض نموده و با منابع علم حديث و رجال آشنا گردد. بعد از طى تحصيلات ابتدايى براى پيمودن مدارج كمال انسانى به شهر رى كه در آن عصر از مرتبه علمى خاصى برخوردار بود مسافرت كرد و با آراء و نظرات فرقه‏هايى چون اسماعيليه و مذاهبى چون شافعى، حنفى و شيعى و به ماهيت برخى از حركتهايى كه مى‏رفت تشيع را از مسير خود منحرف كند پى برد. از این رو تصميم به ضبط و فراگيرى احاديث گرفت. عصر كلينى را بايد« عصر حديث» ناميد. در اين زمان نهضتى كه براى يافتن، شنيدن و نوشتن احاديث و روايات آغاز شده بود، سراسر ممالك اسلامى را فراگرفته بود و كلينى با شناخت عصر خود پی برد اگر احاديث و روايات از اين بحران بگذرند براى هميشه تشيع مى‏تواند سالم و به دور از التقاط و انحراف مسير خود را ادامه دهد؛ از این رو به سوى قم، شهر محدثان و راويان، هجرت نمود. دراین زمان کلینی در محضر بزرگانی چون احمد بن محمد بن عيسى اشعرى، عبد الله بن جعفر حميرى تلمذ نموده است.

كوفه يكى از شهرهايى بود كه كلينى به آن قدم نهاد.كلينى پس از كسب فيض از دهها استاد و محدث در شهرها و مناطق مختلف سرانجام به بغداد رسيد. مدت مسافرت كلينى به درستى معلوم نيست؛ اما در اين شكى نيست كه در طول مسافرتها چنان علم و فضل خود را به نمايش گذاشت و تصويرى از يك عالم شيعه حقيقى در اذهان مردم هر ديار مجسم ساخت كه وقتى به بغداد پاى نهاد فردى گمنام نبود.شيعيان به او افتخار مى‏كردند و اهل سنت به ديده تحسين به او مى‏نگريستند.

تقوا و علم و فضيلت او در اندك مدتى شهره آفاق گشت، تا جايى كه عامه بزرگان و انديشمندان معاصر ايشان در مشكلات دينى به او مراجعه نموده و پيروان فرق اسلامى در فتوا به او روى مى‏آوردند. به همين مناسبت به« ثقة الإسلام» شهرت يافت و او نخستين كسى است كه در دوره اسلامى به اين لقب مفتخر گرديد.

ثقة الاسلام شيخ محمد كلينى با چهار سفير و نماينده خاص حضرت امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف كه در طول غيبت صغرى 69 سال رابط بين آن حضرت و شيعيان بودند، هم عصر بود.

ثقة الإسلام كلينى از محضر بزرگ مردانى بهره برده كه هر يك در عصر خود از نوابغ روزگار به شمار مى‏رفتند. برخى از آنها عبارتند از:ابو الحسن محمد بن اسدى كوفى‏، احمد بن محمد بن عيسى اشعرى‏، احمد بن ادريس قمى‏، عبد الله بن جعفر حِميَرى‏، احمد بن محمد بن عاصم كوفى‏، حسن بن فضل بن زيد يمانى‏، محمد بن حسن صفار، سهل بن زياد آدمى رازى‏، محمد بن اسماعيل نيشابورى‏، احمد بن مهران وغیره .

عده‏اى از فقها و محدثينِ بنام شيعه، كه مشاهير علماى ما در قرن چهارم هجرى در ايران و عراق بوده‏اند از جمله شاگردان كلينى به شمار مى‏روند. بزرگانى چون: ابن ابى رافع‏، احمد بن احمد كاتب كوفى‏، احمد بن على بن سعيد كوفى‏، ابو غالب احمد بن محمد زرارى‏، جعفر بن محمد بن قولويه قمى‏، على بن محمد بن موسى دقاق‏، محمد بن ابراهيم نعمانى (معروف به ابن زينب( ابن ابى زينب) كه از شاگردان مخصوص و نزديكان او بوده و كتاب كافى را او نسخه بردارى كرده است)، محمد بن احمد سنانى زاهرى مقيم رى، محمد بن على ماجيلويه‏، محمد بن محمد بن عصام كلينى‏، هارون بن موسى‏

یکی از تأليفات گرانمايه ثقة الإسلام كلينى می توان به  كافى اشاره نمود که امام زمان (عج) در جمله ای درباره آن فرمودند: « الكافي كافٍ لشيعتنا»، كافى شيعيان ما را كفايت مى‏كند.این کتاب نخستين كتاب از كتب اربعه است.

کتب دیگر ایشان كتاب رجال‏، كتاب ردّ بر قرامطه‏، كتاب رسائل ائمه عليهم السلام‏، كتاب تعبير الرؤيا، مجموعه شعر، مشتمل بر قصايدى كه شعرا در مناقب و فضايل اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام سروده‏اند.

كلينى در حالى كه بيش از 70 سال از عمرش مى‏ گذشت در سال 329 هجرى قمرى و در ماه شعبان جهان فانى را وداع كرد و در« باب كوفه» بغداد وی را به خاك سپردند. در همين سال با رحلت آخرين نايب امام زمان ،« على بن محمد سمرى» غيبت كبراى حضرت مهدی(عج) نيز آغاز گرديد.

به جهت بزرگداشت این دانشمند اسلامی روز 19 اردیبهشت ماه در تقویم به نام وی مزین گردیده است تا از این طریق نسبت به مجاهدت های دینی و معنوی ایشان سر تعظیم فرود آوریم و زحماتشان را پاس داریم.

 شيخ صدوق‏

محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، مشهور به« شيخ صدوق»، در سال 305 هجرى قمرى، در خاندان علم و تقوى، با تقاضاى كتبى پدرش از محضر امام زمان عجل الله تعالى فرجه و دعاى آن حضرت به جهت فرزند دار شدن وی در شهر قم ديده به جهان گشود.

پدر بزرگوارش، على بن حسين بن بابويه قمى، از برجسته‏ترين علما و فقهاى بزرگ زمان خود بود. در آن روزگار، با آنكه عالمان و محدثان بسيارى در قم مى‏زيستند، پرچم هدايت و مرجعيت فتوا بر دوش اين عالم عابد و محدث زاهد و صاحب كرامات، يعنى على بن بابويه( پدر شيخ صدوق) بوده است.

شخصيت علمى‏

شيخ صدوق نزديك به عصر ائمه عليهم السلام مى‏زيست، با جمع‏آورى روايات اهل بيت عليهم السلام و تاليف كتاب‏هاى نفيس و با ارزش، خدمات ارزنده و كم‏نظيرى به اسلام و تشيع كرد.

شيخ صدوق بيش از بيست سال از دوران پر بركت حيات پدر را درك كرد و در اين مدت از محضر پدر و ساير علماى قم كسب علم و حكمت كرد.

او در سن 22 يا 23 سالگى بود كه پدر بزرگوارش دار فانى را وداع كرد. از آن پس وظيفه سنگين نشر احاديث آل محمد صلى الله عليهم اجمعين و هدايت امت به عهده وى قرار گرفت و دوران جديدى از زندگى او آغاز گرديد.

شيخ طوسى در معرفى شيخ صدوق مى‏گويد: « او دانشمندى جليل القدر و حافظ احاديث بود. از احوال رجال، كاملا آگاه و در سلسله احاديث، نقادى عالى مقام به شمار مى‏آمد. بين بزرگان قم، از نظر حفظ احاديث و كثرت معلومات مانند نداشت و در حدود سيصد اثر تاليفى از خود به يادگار گذاشته است.»

وی درمحضر اساتيدی همچون پدر بزرگوارش على بن حسين بن موسى بن بابويه قمى‏، محمد بن حسن بن احمد بن وليد، حمزة بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن زيد بن على عليه السلام‏، ابو الحسن محمد بن قاسم ابو محمد، قاسم بن محمد استرآبادى‏ ، ابو محمد عبدوس بن على بن عباس گرگانى‏، محمد بن على استرآبادى‏ تلمذ نموده و کسانی چون برادرش حسين بن على بن موسى بن بابويه قمى‏، شيخ مفيد، شيخ ثقة الدين حسن بن حسين بن على بن موسى بن بابويه(برادرزاده صدوق‏)، على بن احمد بن عباس( پدر شيخ نجاشى)‏، ابو القاسم على بن محمد بن على خزاز ، ابن غضائرى ابو عبدالله حسين بن عبيد الله بن ابراهيم‏ ، شيخ جليل ابو الحسن جعفر بن حسين حسكه قمى(استاد شيخ طوسى) ،‏ شيخ ابو جعفر محمد بن احمد بن عباس بن فاخر دوريستى( معاصر شيخ طوسى)، ابو زكريا محمد بن سليمان حمرانى‏ ، ‏ شيخ ابو البركات على بن حسن خوزى در محضر ایشان ‏شاگردی نمودند.

تاليفات فراوان وى در علوم مختلف اسلامى، هر كدام گنجينه‏اى پايان ناپذير است كه با گذشت روز به روز بر ارزش و اعتبار آن ها افزوده می شود.

از تأليفات ايشان می توان به : من لا يحضره الفقيه‏، مدينة العلم‏، كمال الدين و تمام النعمة، التوحيد، الخصال‏، معاني الأخبار، عيون أخبار الرضا عليه السلام‏، الأمالي‏، المقنع في الفقه‏، الهداية بالخير اشاره نمود.

اين عالم بزرگ و آخرين بازمانده خاندان صدوق، پس از عمرى طولانى و پر بركت در سال 381 هجرى ديده از جهان فانى فرو بست و به سراى باقى شتافت.

به جهت بزرگداشت این دانشمند اسلامی روز 15 اردیبهشت ماه در تقویم به نام وی مزین گردیده است تا از این طریق نسبت به مجاهدت های دینی و معنوی ایشان سر تعظیم فرود آوریم و زحماتشان را پاس داریم.

مقاله

حضرت زینب (سلام الله علیها) عالمه و عقیله بنی هاشم  به نوبه خود تلاش وافری در پاسداری از میراث انبیاء که همان ولایت و امامت است، داشته و اقدامات فراوانی در این زمینه انجام داده است.

راز ماندگاری و جاودانگی حادثه عاشورا، بر نقش عظیمی است که حضرت زینب(سلام الله علیها) پس از آن ایفا نمود.

اما آغاز نقش زینب کبری (سلام الله علیها) در دفاع از مقام رفیع امامت و ولایت از عاشورا نبود. او این رسالت را از همان اوان دوران کودکی اش به دوش کشید. پس از رحلت جانگداز  حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلم) تسلی بخش اندوه مادر بود. «حضرت زهرا (سلام الله علیها) در بالین مرگ به حضرت زینب (سلام الله علیها ) وصیت می‌کند که از برادرانش جدا نشود و پیوسته با آنان باشد و به جای او برای برادران مادری کند.»(1) که هر دو امامند، در واقع زینب باید نگاهبان حریم ولایت و امامت در خانه علی (علیه السلام) باشد.

در دوران خلافت علی(علیه السلام) در متن جریان‌های سیاسی و اجتماعی جامعه قرار دارد. زمامداران اموی با بهره گیری از جهل سیاسی مسلمانان، قدرت سیاسی را از امام علی(علیه السلام) و پس از امام حسن(علیه السلام) ربود و در نتیجه معاویه که از دین و آیین محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) هیچ بویی نبرده بود بر مسند خلافت جامعه اسلامی تکیه زد و باعث انحرافی سخت در دین اسلام و ارزشهای اسلامی از جامعه گشت. البته ریشه‌های این انحراف را بایستی در سقینه بنی ساعده و عدم امتداد رسالت نبی اکرم در ولایت اهل بیت (علیهما السلام) جستجو کرد. آنجا که با تلاش در جهت خروج رهبری از نظام ولایی، حریم و قداست ولایت را شکستند و پیشوایی و رهبری امت اسلامی را از مسیر حقیقی خویش منحرف ساختند.اعلام بر صف آرایی نظامی، به مبارزه فرهنگی با اهل بیت (علیهما السلام) پرداخت و با تبلیغات وسیع، جایگاه امامت را در اذهان عمومی کاملا تخریب نموده و برای انزوای سیاسی و اجتماعی اهل بیت(علیهما السلام) از هیچ کوششی دریغ نورزید.

در چنین شرایطی که می‌رفت امامت و ولایت به عنوان یک اصل لازم در باور عامه به نسیان سپرده شود، امام حسین (علیه السلام) و خاندان مبارکشان خاصه حضرت زینب (سلام الله علیها) به دفاع از این اصل مهم پرداخت تا جایگاه آن را به عنوان میراث اهل بیت (عليهما السلام) حفظ نمایند.

«پس از آنکه یزید به خلافت رسید، از فرماندار مدینه خواست که از امام حسین( علیه السلام) برای او بیعت بگیرد. امام حسین (علیه السلام) که حاضر به بیعت با یزید میخواره و خونخوار و فاسق نبود»، (2) با اهل بیت خود و تعدادی از بنی هاشم مدینه را به قصد مکه ترک گفت و این آغاز سفر پر درد و رنج حسین بن علی (علیه السلام) و همراهی زینب در تمامی مسیرها بود.

زینب در سفر حسین (علیه السلام) به مسلخ شهادت، همراه امام و یار و پشتیبان او بود تا آنکه به کربلا رسیدند و عاشورا فرا رسید. روز عاشورا یکی از سخت ترین و درد ناک ترین روزها برای حضرت زینب (سلام الله علیها) بود. ایشان شهادت فرزندان و ذریه رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) را می‌دید و در مقابل می‌بایست خویشتن داری و صبوری می‌کرد، چرا که سرپرست خاندان عصمت و طهارت بود. «او در تمامی صحنه‌های دلخراش عاشورا چون کوهی استوار مقاومت کرد؛ تا رسالتی را که بر عهده گرفته بود، با شایستگی به سرانجام برساند.» (3) بر همین اساس است که به گاه دشوارترین لحظات زندگی جام صبر نوشیده و جز زیبایی چیزی نمی بیند: «ما رایت الا جمیلا» (4)

چکیده 

تاریخ اسلام تاریخی است که از حرکت انبیاء و اولیاء شکل گرفته مخصوصا زنان، در دیدگاه تشیع امامت و ولایت از اساسی‌ترین پایه‌های مکتب اسلامی است که امامان معصومین(علیهما السلام) رهبری جامعه را به عهده داشتند. و زنان نیز به دفاع و پشتیبانی از ولایت نقش مهم و موثری داشتند، حضرت زینب(سلام الله علیها) از آن شخصیت‌های برجسته در طول تاریخ اسلام است که دارای ویژگی‌ها و اختصاص های منحصر به فرد بوده. یکی از ویژگی های بارز آن حضرت ولایت پذیری و ولایت مداری از امام زمان خود در دوران قبل از واقعه عاشورا و پس از آن می‌باشد. این تحقیق در صدد تبیین این ویژگی در حضرت زینب (سلام الله علیها) است.

ولایت پذیری یعنی تابع امر ولی زمان بودن، به گونه ای که بینش و گفتار و کردار و تصمیمات فرد برخاسته و متاثر از معرفت مورد رضایت و مرضی رضای امام زمانش باشد.

این تحقیق از نظر هدف، یک تحقیق کاربردی است و روش تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی است. ونتیجه آن عبارت است از اینکه زن می‌تواند همانند مردان در صحنه‌های ولایت مداری حضور داشته باشد به گونه ای که در گفتار و کردار و بینش متاثر از امام زمان خویش باشد، مانند حضرت زینب (سلام الله علیها) که در دوران چند امام حضور داشتند و در دفاع از ولایت نقش مهمی را ایفا کردند.

کلید واژه : حضرت زینب(سلام الله علیها)، ولایت، امامت، مشارکت ،عاشورا

تحقیق پایانی طلبه فارغ التحصیل حوزه علمیه فاطمیه(س) پاکدشت 

استاد راهنما: خانم فرزانه نیکوبرش 

استاد ارزیاب: خانم حوریه خدایی

تاریخ دفاع:1393/6/20

چکیده

در اين تحقيق سخن از زينب (س) است و شخصيت اخلاقي و مبارزاتي ايشان. سخن از زينبي به ميان مي آيد كه نامي آشنا نه تنها براي شيعيان، بلكه براي همه تاريخ دانان، زني كه در تغيير مسير تاريخ بشريت نقشي اساسي و مهم ايفا كرده، از ديدي موجد، تاريخ جديد و در دنياي اسلام و سر فصلي عظيم در آن و با عنوانهاي درخشان است .

در اين تحقيق با مراجعه به منابع كتابخانه اي سعي شده گوشه اي از زندگاني حضرت از ولادت تا وفات بيان شود، البته مسئله اساسي و مهم در اين تحقيق اخلاق و مشي مبارزاتي اين بزرگوار است كه به نظر من براي زنان و دختران در هر عصري مي تواند مفيد باشد .

براي رسيدن به اين نكته مهم ابتدا از ريشه خانوادگي و شرافت نسبت ايشان شروع مي نمائيم و تولد ايشان، و اينكه چرا با تولد ايشان هاله اي از غم چهره پيامبر و خانواده پيامبر و خانواده او را پوشاند، دوران كودكي ايشان چگونه سپري شد و با چه حوادثي روبرو گشتند كمالات و توان روحي ايشان تا چه اندازه بود، آيا رسالتي بر دوش داشتند و چه زماني اين رسالت شروع شد . در اين رسالت تا چه اندازه نسبت به ولايت تعهد داشتند، در مقام پاسداري و دفاع چگونه بودند . مشي مبارزاتي ايشان چگونه بود، چه طرحي پيش رو گرفتند، در كربلا چه ديدند و چه كشيدند، پس از كربلا چه نقشي داشتند و سرانجام حاصل مبارزاتش چه بود و در حال حاضر وظيفه ما در حفظ نام و ارزشها و فداكاريهاي اين بانوي بزرگوار چيست؟

با پاسخ دادن به اين سئوالهاست كه شايد تا حدودي به هدف رسيد و نتيجه مطلوب را از اين تحقيق گرفت .

شرافت نسبت و ريشه خانوادگي ايشان باز مي گردد به جد بزرگوارشان رسول خدا و پدر بزرگوارشان امير المومنين (ع) و مادر بي همتايشان حضرت زهرا (س) با تولد ايشان غمي بر چهره اين خاندان بزرگ نشست، چرا كه پيامبر و پدر و مادر ايشان مي دانستند كه چه سختيهايي در انتظار اين دختر است و چه رسالت عظيمي بر عهده دارد، مي دانستند تنها 6 سال از كودكي او به راحتي پسري مي شود و ما بقي عمرش را سختيهايي پوشانده كه دل هر انساني را به درد مي آرود . اين سختيها با وفات رسول خدا شروع شد و تا به شهادت رسيدن بقيه عزيزانش به دردناكترين حالات ادامه يافت .

اما اين دختر بزرگوار در مكتب پدر و مادر و در محضر رسول الله درسهايي فرا گرفته بود كه باعث شد تا اندكي نيز شكوه ننمايد و رسالت خويش را بداند و تمام سعي خود را در به انجام رساندن اين رسالت نمايد مي دانست كه شروع اين رسالت با هنگامي با حسين (ع)‌به اوج مي رسد و پايان آن، شايد لحظه اي است كه چشم از اين  جهان فرو بندد. در انجام اين رسالت با تمام وجود نسبت به ولايت متعهد بودند و برادر خويش را امام خود نيز مي دانستند، پيش از اينكه برادر خود را ياري نمايد، امام خويش را ياور بودند و اهداف عاليه او را دنبال مي نمودند .

در مقام پاسداري و مبارزه، بهترين و نيكوترين روشها را كه مايه توانمندي خود نيز بود انتخاب نمود. بعد از واقعه عاشورا نيز توان خود را از دست نداد و روشهايي را اتخاذ نمود كه اين نهضت عظيم حسيني نا فرجام نماند و قيام آفريني كرد كه در طول تاريخ ثبت شد .

امروزه ماهم براي زنده نگهداشتن نام و ياد فرياد شهيدان، به سيره و روش زينبي نيازمنديم، چرا كه خون شهداي عصر ما و نسل ما نيز امتداد خون شهداي كربلاست . آري، اگر مي‌خواهيم، بلند ترين فرياد تاريخ را بشنويم كه بشريت را به سوي زيبايي ها و ارزش ها و فضليت ها رهنمون شده است بايد به خطبه هاي زينب بنگريم. خطبه هايي كه چگونه زيستن و چگونه رفتن را تفسير كرده است و از مقام بلند شهادت تجليل . 

تحقیق پایانی طلبه فارغ التحصیل حوزه علمیه فاطمیه(س) پاکدشت 

استاد راهنما: حجت الاسلام والمسلمین سید حسن سید محمدی

استاد ارزیاب: خانم شاکری 

تاریخ دفاع:1384/12/20